 |
|
Evrim 101Y:Biyolojik tür kavramı
Biyolojik tür kavramı
Biyolojik tür kavramına göre "tür", doğada birbiri ile çiftleşebilen, ya da çiftleşme potansiyeli olan popülasyonların üyeleridir. Dış görünüş her ne kadar türü belirlemede yardımcı bir etken olsa da, bir grup canlının tür olarak kabul edilmesinde görünüş açısından birbirlerine ne kadar benzediklerinin bir önemi yoktur.
Dış görünüş her şey değildir
Kimi canlılar birbirine benzer görünseler de farklı türler olabilirler. Örneğin, Batılı çayır toygarları (Sturnella neglecta) ve Doğulu çayır toygarları (Sturnella magna) neredeyse birbirinin aynı gibi görünür, bununla birlikte birbiriyle çiftleşmez; bu yüzden de buradaki tanıma göre farklı türler teşkil ederler.
| 
|
|
Batılı çayır toygarı (solda) ve Doğulu çayır toygarı (sağda) tıpatıp aynı gibi görünürler, üstelik yaşadıkları alanlar da örtüşür fakat çok farklı ötüşlere sahip olmaları yüzünden birbirileri ile çiftleşmezler.
|
Bununla birlikte, kimi canlılar da birbirinden çok farklı göründüğü halde aynı türden olabilirler. Örneğin yandaki karıncaları inceleyelim. Bu iki karıncanın birbirine çok uzak iki tür olduğunu düşünebilirsiniz. Aslında kızkardeş olan bu karıncalar Pheidole barbata türüne dahiller ve aynı kolonide farklı görevleri var.
Bir tek tür içinde bile dış görünüşe dair pek çok özellik birbirinden farklı olabilir. Örneğin, ortanca bitkisinin pembe ya da mavi “çiçekleri” vardır, ama bunlar aslında değişikliğe uğramış yapraklardır. Ancak bu durum iki biçimi farklı türler olarak sınıflandırmamız gerektiği anlamına gelmez. Aslına bakılırsa sadece toprağın pH’sini ve bitkinin topraktan aldığı aluminyum miktarını değiştirerek, mavi “çiçekli” bir bitkinin pembe “çiçekli” hale gelmesini sağlayabilirsiniz.
Problem bundan ibaret değil
Şimdiye dek biyolojik tür kavramı ile ilgili iki zorluğa değindik: eşeysiz üreyen canlıları ne yapacağız, ayrıca birbiri ile zaman zaman melezleşen canlılar ne olacak? Problemin diğer zorlukları da şunları içeriyor:
- “Üreme potansiyeline sahip”ten kasıt nedir? Eğer bir kurbağa nüfusu, aşağıda görüldüğü gibi bir otoban ile bölünmüş olsaydı, bu durum iki kurbağa grubunu birbiri ile çiftleşmekten alıkoyacaktı. O zaman onları ayrı türler olarak mı tanımlamalıyız? Büyük olasılıkla hayır, peki ama biz iki grup arasına bir çizgi çekmeden önce onların birbirinden ne derece ayrılmış olmaları gerekiyor?
*Halka türler, coğrafi dağılımları bir halka şekli oluşturan ve her birinin dağılımlarının sınırlarda örtüştüğü türlerdir. Örneğin, Kaliforniya’daki Ensatina semenderlerinin pek çok alt türü hafif biçimsel ve kalıtsal farklılıklar gösterir. Bu alt türlerin, bir istisna dışında, her biri hemen yakınlarındaki komşuları ile çifteşirler: dağılımın iki uç noktasının birbiri ile örtüştüğü Güney Kaliforniya’da, E. klauberi ve E. eschscholtzii birbirleriyle çiftleşmez. Bu durumda türleşme noktası olarak nereyi işaretlemeliyiz?
- Ardıltürler, aynı evrilme soyunun farklı zamanlarda varolmuş evreleridir. Ardıltürler haliyle biyolojik tür kavramı açısından bir sorun teşkil etmektedir. Örneğin, 300 milyon yıl önce yaşamış bir trilobitin, 310 milyon yıl önce yaşamış olan atası ile üreyip üreyemeyeceğini ortaya çıkarmak pek mümkün değil (pek anlamlı da değil!).
- Aşağıda görülen trilobit soyu zaman içinde adım adım evrildi:
- A trilobitini D trilobitinden ayrı bir tür olarak mı ele almalıyız, eğer öyleyse bu soyu ayrı türlere nereden bölmeliyiz?
Batılı çayır toygarı fotoğrafı John ve Karen Hollingsworth tarafından (U.S. Fish and Wildlife Service); Doğulu çayır toygarı fotoğrafı Ron Austing tarafından sağlanmıştır; karınca fotoğrafı için Alex Wild'a teşekkür ederiz
|
|
|
